داستانی از عزاداری های ما

• نوشته شده در ۳ دی ۱۳۹۱   |   
• نظرات - ۰   |   
• نظر بدهید

داستانی از عزاداری های ما

از خیابان سبلان تا بیابان کربلا (قسمت پنجم)

پرونده قتل حسین طی مدت کوتاهی پس از سال 61 هجری ظاهرا بسته شد. آن هم با محکومیت یزید و اعوان و انصارش به عنوان عامرین و عاملین این جنایت و نیز بزرگان کوفه به جرم خیانت و پیمان شکنی و دیگرانی که با سکوت خود در برابر ظلم، همدست ظالم شده بودند...

اما یک نکته مهم و ریشه مطلب اینجاست:

اگر حسین را نه یک فرد خاص و قیامش را نه یک حادثه که یک جریان جاری در خط تاریخ فرض کنیم –از همان ابتدای پیداش تقابل هابیل و قابیل، آنگونه که شهید شریعتی تبیین می کرد- و عاشورا را نه یک روز "خاص" که زمانی "همواره و هنوز" و کربلا را نه یک "نقطه" از عراق که گستره ای به "وسعت زمین" بدانیم؛ در این صورت آیا باز هم میتوان این پرونده را مختومه اعلام کرد؟... قطعا پاسخ منفی است.

حال اگر بنا بر باور معروفی که می گوید: کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا، میدان این تقابل حق و باطل و عدل و بی عدالتی و کفر و ایمان را در همه جای تاریخ و همه جای جغرافیا گسترش دهیم و آن را همواره در حال وقوع و تکرار ببینیم و در کرسی قضاوت دادگاهی مستقل و معتبر بین المللی، قاضی منصف و خودساخته جسوری همچون عدالت الهی را بنشانیم؛ در آن صورت این پرونده چه صورتی به خود خواهد گرفت؟... آیا بازهم فقط شمر و یزید و ابن سعد و حرمله و حارث و بقیه جانیان و خائنان آن زمان و آن ماجرا مجرم بوده و امثال آنها در زمین ها و زمان های دیگر –از فردای عاشورا تا امروز- همگی تبرئه خواهند شد؟

از فردای عاشورا بگیرید و بیایید تا امروز، و از همه کسانی که در آن زمان و از فردای آن حادثه دست حسرت بر سر و اشک ندامت بر چشم، "یا لیتنی کنا معک" می گفتند؛ بگیرید و بیایید تا زمان حاضر –که بر روی خود می کوبیم و اشک ریزان، آرزو میکنیم که کاش در رکاب آن عزیز بودیم و ادعای نوکری حضرتش را فریاد می کنیم، فکر می کنید همه این آدم ها، یعنی همه آنها و همه ماها در چنین دادگاهی چه وضعیتی خواهیم داشت و چه سرنوشتی در انتظارمان خواهد بود؟ نام ما را در کدام یک از این سه ردیف متهمان قرار خواهند داد: 1- عامل جرم 2- شریک جرم 3- همراهی با جرم به دلیل سکوت در برابر جرم...

کلام آخر این که: متاسفانه باید همه این "اگر"ها را از آغاز این جملات حذف کنیم. قطعا همه روزهای روزگار از گذشته تا حال، زمان وقوع جرم است و همه جای این زمین مکان وقوع جرم و همه ما مجرم در وقوع جرم. هرچند جرم یکی سنگین و دیگری سنگین تر. و وجدان الهی قاضی این پرونده و آنچه را که تقدیر و سرنوشت یا جبر -جبر تاریخ یا جغرافی یا اجتماع یا... حتی ژن غالب- می نامیم، مامور اجرای احکام این پرونده است.

آیا آن چه ما میکشیم مجازات ما نیست؟

...اه انقد معطل کردم تا زنگ زدن. گوشی موبایلو از جیب در میارم... الو، بابا من هر چی میگردم این شیلنگو پیدا نمی کنم... همونجا از اون دورو برا یه تیکه بخرین... هان؟... نمیدونم از در و همسایه یی جایی... یه زحمت بکشین خودتون راست و ریستش کنین... شرمنده... من شاید یه کم دیر بیام... خدافظ...

ادامه دارد...

• نوشته شده در ۳ دی ۱۳۹۱   |   
• نظرات - ۰   |   
• نظر بدهید

داستانی از عزاداری های ما

از خیابان سبلان تا بیابان کربلا (قسمت چهارم)

• نوشته شده در ۱ دی ۱۳۹۱   |   
• نظرات - ۰   |   
• نظر بدهید

داستانی از عزاداری های ما

ازخیابان سبلان تا بیابان کربلا( قسمت سوم)

• نوشته شده در ۱ دی ۱۳۹۱   |   
• نظرات - ۰   |   
• نظر بدهید

داستانی از عزاداری های ما

از خیابان سبلان تا بیابان کربلا(قسمت دوم)

قدرت طلبی، ثروت اندوزی، ستمگری، بی تدبیری، خودکامگی، شکم بارگی، زن بارگی، میخوارگی و هر صفت پلید و پلشت دیگری را که سراغ دارید و من از قلم انداخته ام به این فهرست اضافه کنید و بعد همه را در حد بالاترین حد و مرز ممکن در وجود یک نفر انباشته و متراکم کنید و اسم آن یک نفر را بگذارید "یزید".

همو که در دنیای عرب و اسلام هیچکس منفورتر و بی لیاقت تر از او نبود، حتی در نظر دشمنان "آل علی".

همو که پدرش معاویه برای به قدرت رساندنش حتی به کسانی که پرونده ای چندان پاک از خودشان باقی نگذاشته بودند نیز رحم نکرد: کسانی نظیر عبدالرحمن بن ابوبکر و خواهرش عایشه همسر پیامبر؛ زیاد ابن ابیه حکمران سابق کوفه و دست نشانده خود معاویه و نیز سعدابن ابی وقاص و عبدالرحمن ابن خالد ابن ولید و... که همگی از جمله کسانی بودند  که به خاطر مخالفت با جانشین شدن یزید، با توصیه معاویه یکی یکی به پای یزید قربانی شدند؛ چه رسد به دیگران و به ویژه پاکان و نیکان و آزادگان که بخاهند داغ ننگ بیعت با یزید را به پیشانی بکوبند... همه غربال شدند و آنان که با یزید بیعت کردند، همگی شان بی هیچ ذره ای دلبستگی به دین، به دنبال قدرت و مقام بودند و یزید اینرا خوب می دانست. و فقط یک تن مانده بود که زیر بار نمی رفت و نرفت..... حسین(ع)

"حسین"ی که چشمش را به همه دنیا فرو بسته و تنها دغدغه دین داشت. ئ اگر دیگران به لحاظ دید دنیوی چشم باز کرده و منافع مادی و مشخص خود را با بصیرت کامل دنبال می کردند، حسین این بصیرت را نداشت گر چه از خواص بود.

نگاه را به اینسوتر از شام بیندازیم:

دروغ، دورویی، تقلب، تزویر، تظاهر و تذبذب: گستاخی و دریدگی به هنگام امن؛ ترس و جبونی در زمان خطر، و خودخواهی و منفعت طلبی شخصی البته با عنایت به جهت وزیدن باد... همه این صفات را همراه با نظایر آنها به قلب و روح آدم هایی تزریق کنید و آن آدم ها را در کوچه پسکوچه های یک شهر پخش کنید سپس گرته ای از ریا و تظاهر به روی آنان بپاشید و دست آخر پرده پوسیده و نازکی از حق طلبی و ستم ستیزی پوچ پوشالی بر روی این شهر بیفکنید و نام آن را بگذارید: "کوفه".

...کوفه:

شهری که برخی از مردمانش با ظلم ستیزی نابالغ و عدالت جویی های کال خود در کشاکش حق و باطل، گر چه در صف حق جای گرفته اند اما رماتیسم عافیت طلبی چنان توش و توان حرکت از پا و کمر آنان ستانده که در مقابله با باطل، نه تمام قد که نیم خیز میشوند. با نگاهی به اینسو و آنسو تا پاسخی برای هر دو سو داشته باشند: رو به این سو بگویند که ما نیز برخاستیم و رو به آن سو بگویند که ما بر جای خود نشسته بودیم...

شهری که مردمانش در خلوت و امن خود زبان اعتراضشان به ظلم و تعدی کاگزاران یزید بس دراز است و درازی این زبان نسبت معکوس دارد با میزان اجاره بهای سوراخ موش به هنگام خطر از جانب جاسوسان عبیداله ابن زیاد.

شهری که مردمانش با انتظارات نابجایی که ریشه در منفعت طلبی دارد بی آنکه قد برافرازند و تن بفرسایند منتظرند تا حق و عدالت در یک سینی نقره ای به آنان هدیه شود. وبرای این هدیه منتظر دیگری نشسته اند. و این "دیگری" کسی نیست جز "حسین ابن علی"...

هم از این روست که سیل نامه های مخفیانه به سوی مدینه سرازیر است و همه دعوت از حسین و اسم "حسین" از ذهن و زبان مردم نمی افتد که: حسین بیا... حسین بیا... و همگان بر موج هیجان و احساسات در انتظار حسین...

• نوشته شده در ۱ دی ۱۳۹۱   |   
• نظرات - ۰   |   
• نظر بدهید

داستانی از عزاداری های ما

از خیابان سبلان تا بیابان کربلا(قسمت اول)

پله ها رو دو تا یکی کردم و سریع خودمو رسوندم پشت بوم خونه پدری... هنوز دستمو محکم به پیشونیم چسبونده بودم و از درد به خودم میپیچیدم. کف دستمو نگاه کردم ببینم خون مون میاد یا نه که چشمم افتاد توی خیابون...

عصر تاسوعا بود و عالم و آدم ریخته بودن اونجا: کیپ کیپ، پر از زنجیر زن و سینه زن و عزادار و تماشاچی و زن و مرد، پیر و جوون و بچه، به اضافه علم و علامت و طبل و چلچراغ و باند بلندگو وموتور برق و چه و چه وچه... همه تو هم می لولن ولی از جاشون تکون نمیخورن. فی الواقع راهی برای حرکت نیست... علامتی هم که این بلا رو سر من اورد فقط دو سه متری جلو رفته. چند دقیقه پیش که از خونه مادر بزرگم اومدم بیرون و ازجلوی تکیه سر کوچه شون میخواستم بیام اینور خیابون، این اتفاق افتاد:

یه نفر که یه چپه اسکناس تو دهنش بود و داشت اون علامت بیست و پنج تیغه بزرگ رو روی دوشش مثل فرفره میچرخوند؛ منم که میخواستم عرض خیابونو رد بشم... ما حصل کار شد همین پیشونی باد کرده که ورمش هیچ؛ ولی ظاهرا حالا حالاها دردش هم خیال نداره بخوابه...

خوب بذار یه نگاهی بندازم به این گوشه کنارا ببینم اینجاست یا نه؟... دنبال شیلنگ اجاق گاز میگردم برای سور و سات نذری... رفتم تو خاطرات گذشته و کودکی هام و محرم و عاشورای اون موقع ها تو همین منطقه چهارراه نظام آباد که خاکی بود و خلوت: علم بود و کتل، سنج بود و چراغ زنبوری، نوحه های سوزناک بود و دست های فلزی زرد رنگ بود با پنج انگشت باز شده که یا به سر چوب پرچم چسبیده بود یا از وسط پیاله برنجی زده بود بیرون... تهیه و تدارک وسایل ابتدایی و لوازمی  که هر تیکه ش از خونه ای میومد: استکان نعلبکی های کوچیک و کمرباریک و سماورهای بزرگ ذغالی و این اواخر نفتی و... همه اینها نماد و نمودهایی مانده بر چشم و گوش و ذهن ما از زمینی به نام "کربلا" و زمانی به نام "عاشورا"...

و چه زنده و پر جون و اثر گذار بودند اون تصویرهم و نشانه های روزهای دور و دیر، و چه ساده و بی ریا. سر تا ته منطقه رو که بالا پایین میکردیم چهارتا تکیه بیشتر نبود: اراکی ها، سبزواری ها، گلپایگانی ها، و خوانساری ها و همه در با شکوه و پرجمعیت. تجملاتی ترین اونها هم تکیه گلپایگانیها بود اون هم به خاطر وجود یه قره نی به طول تقریبا هشتادوپنج سانتیمتری که صدای جذاب و دلنشینی داشت. مخصوصا برای ما بر و بچه ها که شامو خورده و نخورده میزدیم بیرون و میرفتیم اونجا...

دور و بر کانال کولرو میجورم ولی خبری از شیلنگ نیست... همه رو ول کن تعزیه ها رو بچسب: چه واقعی و تکاندهنده بودن اون صحنه های جنگ و جدال میان اولیا و اشقیا، بارگاه یزید و خیمه های شعله ور توی آتیشو فرار کودکان حرم از این سو به آن سو . ودست آخر حرکت کاروان اسراء و....... و این همه بدون هرگونه دکور و میزانسن و صحنه پردازی و پلان بندی و چه و چه... فقط با یه چهارپایه چوبی که بارگاه یزید بود یا ابن زیاد. لوکیشن این ماجرا هم یکی از زمین های ساخته نشده و بایر همین خیابون بود که کم هم نبود.

چه زنده و اثر گذار که هم حکایت از هنر تعزیه خوان داشت و هم هنر تماشاگران انبوهی که کمبود صحنه رو نادیده میگرفت و کفش های شیک و براق ابن سعد و ساعت مچی حضرت عباس رو زیرسیبیلی در میکرد و هم با همکاری خود بخش عظیمی از جزئیات واقعی ماجرا رو توی ذهن پاک و بی ریای خودش تجسم و تصور میکرد، و حس درونی خودش رو به مرزهای بی انتهای خشم و نفرت و غرور و ترحم و یاس و امید و آه و ناله و... مکشوند. یا لعن و نفرین بود یا اشک و اشک و اشک... آخر تعزیه هم همیشه دو نفر بودن که با بدبختی و هزار دوز و کلک خودشون رو از چنگ جمعیت نجات میدادن: یکی شمر یکی هم امام حسین(ع)؛ یکی از ترس جونش اون یکی هم از ترس لباسش.

بروز و فوران این صداقت هنری از سوی بازیگر و تماشاچی چنان معجزه ای رو رقم میزد که برشت و استانیسلاوسکی و اورسن ولز و پیتر بروک و بقیه گنده های تاتر معاصر دنیا رو حسرت به دل و انگشت به دهان و حیرون میکرد.

همه چیز واقعی و پر جون و خون و باورپذیر، و شاید تنها عاملی که ذهن کودکانه ما رو مغشوش میکرد و خراش عمیقی به چهره این فضای واقعی می انداخت سیگار کشیدن حضرت زینب بود، البته پشت جمعیت که روبنده ش رو عقب می انداخت و دو تا نخ چاق میکرد: یکی برای خودش یکی هم برای ابن سعد.

با چشم خودم میدیدم که حضرت عباس شمر رو ترک موتورش سوار میکرد و دوتایی صحرای کربلا رو به مقصد نامعلومی ترک میکردند. امام حسین یه شورلت هشت سیلندر قدیمی داشت و بعد از تعزیه هفهش نفر رو هم سوار میکرد که اتفاقا بیشترشونم از اشقیا بودن!!!

یکی از صحنه های غریب صحنه یی بود که حارث سر طفلان مسلم رو می برید و یکی نبود بهش بگه: آخه مرتیکه دونگ تو که داری سر این دو طفل معصومو گوش تا گوش می بری دیگه گریه کردنت چیه؟ ای مرده شور اون گریه هاتو ببرن..... بـوم م م ت ت تق بــوم، صدای طبل منو به خودم اورد و اون همه خاطراتو مثل یه دسته گنجشک از روی شاخه های ذهنم پروند...

یکی نیست بهم بگه آخه مرد حسابی اون همه آدم پای دیگ و اجاق و بندوبساط لنگ شیلنگن اونوخ تو اینجا داری دور خودت میچرخی و مثل دیوونه ها یهو خشکت میزنه و میری تو فکر و خیال.

یه نیگا به خرپشته میندازم، اونجا هم چیزی نیست... چشمم میفته تو خیابون: یه ماشین مدل بالای گل مالی شده روی شیشه عقبش نوشته: "یارتیم ابوالفضل" از کلمه ابوالفضل هم که قرمزه خون داره شره میکنه... خب وقتی وضع مالیش توپ توپه و تو هر ادره و وزارتخونه هم دوست و آشنا داره و با چند تا رئیس بانکم دوست جون جونیه و یکی از رفیق فابریکاشم معاون ارزی فلان شعبه فلان بانکه و توشهرداری هم چند تا پارتی گردن کلفت داره چرا تو قیامت پارتی نداشته باشه... ای بابا این شیلنگه کجاست په؟ این حسین کی بود، چی گفت و چی کرد؟

دوباره گنجشک های خاطرات به شاخه های ذهنم هجوم آودن اما این بار با این سوال که: حسین که بود، چه گفت و چه کرد؟

یه روزی یه بنده خدایی تعریف میکرد که: یه بار از یه جمله یا شعر یا خلاصه متنی خوشش اومده بوده و اونو روی کاغذ ساده ای با خط معمولی نوشته و چسبونده بوده رو دیوار اتاقش که همیشه جلوی چشمش باشه: یکی اومد و ضمن تمجید از متن گفت: چرا اینو اینجوری نوشتی روی این کاغذ؟ حیفه، بده با خط خوش شکسته برات بنویسن. میگفت این کار رو کردم... چند روز بعد هم یه نفر دیگه اومد گفت: به به چه خط قشنگی! حیفه که این خط بدون تذهیب و حاشیه باشه. دادم این کار رو هم برام انجام دادن؛ و یکی دیگه اومد و ایراد گرفت که این حاشیه ش باریکه، باید پهن تر باشه. بعدی اومد و گفت این اثر با این همه زیبایی خیره کننده حیفه که تو قاب نباشه... خلاصه به اونجا رسید که با نگاه به دیوار فقط قاب میدیدی و خط و تذهیب و زیبایی ظاهری و بس. اصل مطلب هم توی این شلوغی گم شد و رفت پی کارش... دوباره این سوال مثل کنه چسبید به ذهنم که "حسین که بود و چه کرد و چه گفت؟

در فلسفه و منطق و در مقوله معرفت، اصل معروفی است متکی بر برهان خلف که میگوید: "الشیء یعرف باضدادها" یعنی هر چیزی به وسیله ضد خودش تعریف میشود. بنابراین حق یعنی آنچه که باطل نیست. و عدل نیز یعنی آن چیزی که ظلم نیست. اگر ظلم و بیعدالتی و جوانب و انواع و اقسام آن را به درستی بشناسیم، به تعریف شفاف و روشنی از عدالت دست خواهیم یافت. همچنین با شناخت کفر و مظاهر آن است که تصویری واقعی از ایمان حاصل میشود و قس علی هذا...

لقمان را پرسیدند: ادب از که آموختی؟ گفت: از بی ادبان. آنچه آنان گویند و کنند، از آن بپرهیزم و خلاف آن در پیش گیرم. حال اگر این سوال را تعمیم دهیم به این جار و جنجالی که برپاست و به جای سوال از کیستی و چیستی حسین، بپرسیم: اهل کوفه که بودند، چه گفتند و چه کردند؟ آیا به پاسخی درخورتر نخواهیم رسید. و چون نتیجه منعطف به فهم و شعور ما از کربلای محرم و عاشورا از یک سو و امتداد کربلا و عاشورا به همه زمان ها و مکان ها از دیگر سو است،  پس میتوانیم سوال را اینگونه نیز مطرح کنیم: ما که هستیم، چه میگوییم و چه میکنیم؟...

داخل کمد زهوار در رفته گوشه پشت بومم دید میزنم اما اثری از شیلنگ نیست که نیست...

ادامه دارد...

• نوشته شده در ۵ آذر ۱۳۹۱   |   
• نظرات - ۰   |   
• نظر بدهید

درباره ما . داستانی از عزاداری های ما . شعرهایی از استاد محمدرضا شفیعی کدکنی .
پرشین گیگ؛ سرویسهای رایگان وب برای فارسی زبانان - www.persiangig.com